1960’ların karşı kültür hareketinin simgelerinden, günümüzün en etkili ve saygın sanatçılarından Leonard Cohen, geçtiğimiz ay Filmekimi’nde gösterilen ‘I’m Your Man’ ile ülkemize konuk oldu. Efsane müzisyeni canlı olarak izleyebilmek ise en büyük dileğimiz.

Leonard Cohen Polonya asıllı orta sınıf Yahudi bir ailenin oğlu olarak 1934’de Quebec Montreal’de doğdu. Babası Nathan Cohen, Montreal’in önemli bir giyim mağzasının sahibi idi ve Leonard dokuz yaşındayken öldü. Ailesi dinine bağlıydı ve başpapaz Aaron’un soyundan geldiklerine inanıyorlardı. İlk gençlik yıllarında gitar çalmayı öğrendi ve haliyle ‘Buckskin Boys’ adında bir country – folk grubu kurdu. Babası ona, finansal sıkıntılara düşmeden istediği gibi edebi tutkularının peşinden gidecek kadar gelir bırakmıştı.

Babasını idolleştiren Cohen, onun ölümü ile büyük bir depresyona girdi. O günlerde yasal sayılan bazı uyuşturucular kullanmaya başlayan Cohen, uyuşturucunun, insanlığın en belirgin özelliği olan iki yüzlülük ve kendini aldatmaya karşı bilincini uyardığını düşünüyordu. Bu fikirler o yıllardan itibaren şarkılarında rastlanan önde gelen temalardan oldu. Şarkılara ve şiire olan merakını miras aldığı annesi Masha Cohen, 1978 yılında öldü. Cohen’in depresyonu 90’lı yılların sonuna kadar bir şekilde devam etti.

Bir şair olarak gelişimi

1951 yılında McGill Üniversitesi’ne başlayan Leonard Cohen hem münazara kulübünün başkanıydı hem de şair olarak kariyer yapmaya başlamıştı. İlk şiir kitabı ‘Let Us Compare Mythologies’ (1956) henüz mezun olmadan basıldı. ‘The Spice-Box of Earth’ (1961) özellikle Kanada’da onu şiir ortamlarının tanınan bir ismi haline getirdi. Cohen, edebi tutkularını çok ciddi çalışmalara çevirdi. 1960’lı yıllar boyunca şiir ve kurmaca yazın üzerinde çalıştı ve genç bir adam olmasına rağmen münzevi ortamlarda yaşamayı tercih etti. Bir Yunan adası olan Hydra’ya yerleştikten sonra şiir koleksiyonu olan ‘Flowers For Hitler’ (1964) ve romanları ‘The Favorite Game’ (1963), ‘Beautiful Losers’ı (1966) yayımladı. ‘The Favourite Game’, kim olduğunu, yazarak keşfeden genç bir adam üzerine otobiyografik bir ‘bildungsroman’dı.  ‘Beautiful Losers’ ise tam tersi, erken post modern edebiyat tarzında, başlıca karakterleri, kutsal ve dünyevi, din ve cinselliği birleştirerek lirik bir dille çözümleyen bir ‘anti-bildungsroman’dı.  ‘Beautiful Losers’, o yıllarda, belirgin cinsel içeriği ile Kanadalı eleştirmenlerde şok yaratsa da bugün 1960’ların en iyi edebi romanlarından biri sayılıyor.

Müzik

1967 yılında Leonard Cohen, folk müzikte söz yazarı ve şarkıcı olarak kariyer yapmak üzere ABD’ye döndü. ‘Suzanne’ adlı parçası Judy Collins’ın seslendirmesiyle ile hit oldu ve Cohen, birkaç folk festivalinde çaldıktan sonra Billie Holiday, Bob Dylan, Bruce Sprinsteen gibi isimleri keşfeden Columbia Records temsilcisi John H. Hammond tarafından keşfedildi. 1967’de yayımlanan ilk albüm ‘Songs of Leonard Cohen’ (1967) ticari başarı elde etmek için fazla karanlık bir albümdü ama folk müzik meraklıları tarafından büyük itibar gördü. Albüm, bir yıl boyunca listelerde kaldığı İngiltere’de kült isim haline geldi. İlk albümü, ‘Songs from a Room’ (1969), ‘Songs Of Love & Hate’ (1971), ‘Live Songs’ (1973) ve ‘New Skin for the Old Ceremony’ (1974). 1960’ların sonunda ve 70’lerin başında Cohen ABD, Kanada ve Avrupa’da turnelere çıktı. 1973’de İsrail’e giden Leonard Cohen, Yom Kippur savaşı sırasında ordu karargahlarında sahneye çıktı.  1974’lerde pianist/düzenlemeci John Lissauer ile başlayan işbirliği, uluslararası eleştirmenler tarafından çok beğenilen ama hiçbir zaman kayıtta yakalanamayan bir sound  ortaya çıkardı. Bu dönemde Cohen sık sık destek şarkıcı olarak Jennifer Warnes ile turneye çıktı. Warnes, Cohen’in sonraki albümlerinin de demirbaşı haline geldi ve 1987 yılında ‘Famous Blue Raincoat’ adlı Cohen şarkılarından oluşan bir albüm yayınladı.

Cohen 1978 yılında ‘Death of a Ladies’ Man’ albümünü yayımladı. Albümüm prodüksiyonunu ‘ses duvarı tekniği’nin (Pop müziğin kalın enstrümantasyon katmanlarıyla desteklenmesi) mucidi Phil Spector üstlenmişti. Bu teknik Cohen’in minimalist enstrümantasyonundan çok farklıydı. Albümün ortaya çıkması çok zor oldu. Spector söylenildiğine göre albümü gizli stüdyo oturumlarında miksledi. Spektor’un kendisine tabanca çekerek tehdit ettiğini söyleyen Leonard Cohen ortaya çıkan albüm için de ‘grotesk’ ama ‘virtüözsel’ tanımını kullanmıştı. 1979 yılında Cohen daha geleneksel bir albümle geri döndü: ‘Recent Songs’. Prodüktörlüğünü Cohen’in kendisinin ve Henri Lewy’nin (Joni Mitchell’ın ses mühendisi) üstlendiği albüm bir caz – füzyon grubundan performanslar ve oriental enstrümanlar içeriyordu (ud, çingene kemanı ve mandolin).  2001 yılında Cohen ‘Recent Songs’un en iyi albümü olduğunu ilan ederek 1979 yılındaki turne kayıtlarını ‘Field Commander Cohen: Tour of 1979’ adıyla yayımladı.

1984 yılında Cohen, ‘Various Positions’ adlı albümü yayınladı Ama Columbia plak şirketi, şarkıcının popülaritesinin düştüğü ABD’de albümü yayımlamaktan vazgeçti (Kariyeri boyunca  Cohen’in müziği Avrupa ve Kanada’da ABD’de olduğundan daha iyi satmıştır.) 1986’da ‘’Miami Vice’ dizisinin ‘French Twist’ adlı bölümünde konuk sanatçı olarak rol aldı.  1987 yılında Jennifer Warnes’ın saygı albümü ‘Famous Blue Raincoat’, Cohen’in kariyerini ABD’de yeniden inşa etmesine yardım etti. Bir sonraki sene, müziğinde büyük değişiklik yaptığı ‘I’m Your Man’ adlı albümünü yayımladı. Synthesizerlar albümü ele geçirmişti ve Cohen’in sözleri daha fazla toplumsal eleştiri ve kara mizah içeriyordu. Bu ‘Songs of Leonard Cohen’ den sonra en popüler albümü oldu. ‘First We Take Manhattan’ ve albüme adını veren parça ‘I’m Your Man’ Cohen’in en gözde şarkıları arasına girdiler. “Everybody Knows” (Sharon Robinson ile birlikte yazılan) adlı parçanın 1990 tarihli ‘Pump Up the Volume’ adlı filmde kullanılması Cohen’in müziğini, daha genç bir dinleyici kitlesiyle tanıştırdı.
1992 yılında yine itibar gören bir çalışma olan ‘The Future’ yayımlandı. ‘The Future’ o zamana kadar yayımladığı en politik albüm oldu. Albümden üç parça “Waiting for the Miracle”, “The Future” ve “Anthem”, tartışmalı film ‘Katil Doğanlar’da (Natural Born Killers) kullanıldı.

Albüme adını veren parçada Cohen, 1992’de Los Angeles’da yaşanan ırkçı saldırılara tepki olarak politik ve sosyal çöküşün yaklaştığını dile getiriyordu: “Geleceği gördüm kardeşim: Cinayet.” (I’ve seen the future, brother: It is murder). “Democracy” adlı şarkıda Cohen, Amerika’yı eleştiriyor ama yine de sevdiğini söylüyordu: “Bu ülkeyi seviyorum. Ama olan bitene dayanamıyorum” (I love the country but I can’t stand the scene.). Kendi politik görüşünü ise şöyle tanımlıyordu: “Ne solcuyum, ne sağcı. Sadece evde oturıyorum ve bu çaresiz küçük ekranda kayboluyorum.”
“The Future”da dinsel, kişisel ve politik olarak ‘zamanın sonuna’, salaş bir bardan atılan yaşlı bir adamın gözünden bakıyordu. Albümde ayrıca çok sevilen ve sık sık sözleri alıntılanan “Anthem” parçası da yer alıyordu.
1994 yılında ‘The Future’ albümünün promosyon turnesinin ardından Cohen, Los Angeles’taki ‘Mount Baldy Zen Center’a çekildi. 1996 yılında Rinzai Zen Budist rahibi statüsüne ulaştı ve Dharma ismi olarak ‘Jikan’ (Sessiz) adını aldı. 1999 senesinde Mount Baldy’den ayrıldı. 2001 yılında ‘Ten New Songs’ ile müziğe döndü. Prodüksiyon ve bestelerde Sharon Robinson’un büyük etkisinin olduğu albüm, ölüm, ayrılık gibi kişisel kayıpların kabulünü romantik olarak işliyordu. ‘Ten New Songs’ Leonard Cohen’in en melankolik albümü olarak tarihe geçti.

Ekim 2004 tarihinde caz şarkıcısı (ve sevgilisi) Anjani Thomas, ile birlikte ‘Dear Heather’ albümünü çıkardı. Sharon Robinson yine de üç şarkıda yer aldı.  Bir önceki albüm ne kadar depresif ise bu da o kadar hafifti. ‘Dear Heather’ın eğlenceli ve muzip hali Cohen’in değişen ruh halinin de bir kanıtı idi. Kendisiyle yapılan röportajlarda depresyonunun son yıllarda azaldığını, bunu da yaşlılığın getirdiği nerolojikal değişimlere bağlandığını söylüyordu. Cohen’in en deneysel albümü sayılan ‘Dear Heather’, stili ile Cohen hayranlarının tepkisine neden oldu. Cohen ise bu albümün bir karalama defteri, bir tür arayış olarak görülmesi gerektiğini, daha oturmuş şeklinin hemen ardından çıkacağını söylüyordu. Ama eski menajeri ile arasında yaşanan hukuk savaşı bu planları dondurdu. Sözlerini Anjani ile birlikte yazdıkları ‘Blue Alert, Mayıs 2006’da yayımlandı ve olumlu eleştiriler aldı. Albümdeki şarkılar eleştirmenlere göre, Cohen’in kadın olarak reenkarne olmuş halini andıran Anjani tarafından seslendiriliyordu. Dolayısıyla Cohen, albümde tek bir nota bile söylememesine rağmen sesi albüme sinmiş gibiydi. Albümde Cohen’in 1961 yılında yayımlanan ‘The Spice-Box of Earth’ kitabında yer alan “As the mist leaves no scar,” adlı şiirin müzikal versiyonu yer alıyordu.

Cohen’in yeni çizim ve şiir kitabı ‘Book Of Longing’, 2006 Mayıs ayında yayımlandı. Mart ayında, Kanada’daki yayımcısı internet üzerinden başvuran ilk 1500 kişiye imzalı birer kopya vereceğini açıklayınca tüm kitaplar bir iki saat tükendi. Kitap kısa zamanda Kanada’daki bestseller listelerinde en üst suraya yerleşti. 13 Mayıs’ta Leonard Cohen 13 yıldır ilk kez halkın karşına çıkarak bir kitabevindeki imza gününe katıldı. 3000 kişinin geldiği imza günü nedeniyle kitapçının bulunduğu semtte sokaklar trafiğe kapandı. Cohen burada,  ‘Barenaked Ladies’ grubu ve Ron Sexsmith ile birlikte en sevilen şarkılarından iki tanesini, “So Long, Marianne” ve “Hey, That’s No Way To Say Goodbye”ı seslendirdi. Cohen önümüzdeki aylarda bir turne planlıyor. Bu arada eski menajeri Kelley Lynch’in kendisini dolandırdığını söyleyen Cohen, emekliliği için ayırdığı 5 milyon $’lık hesapta sadece 150.000 $ kaldığı belirtiyor. Mart 2006’da Lynch’e karşı açtığı davada 9 milyon $ tazminat kazanan Leonard Cohen’in hala bu parayı Lynch’den alamadığı belirtiliyor.

Özel hayat

Leonard Cohen hiçbir zaman evlenmedi. 1960’lı yıllarda Hydra’da kaldığı günlerde İskandinav romancı Axel Jensen ve Göran Tunström ile tanışan Cohen, onlar boşandıktan sonra Axel’in karısı Marianne Jensen ile yaşadı. “So Long, Marianne” adlı şarkı Marianne Jensen’e yazılmıştır.  Sanatçının Suzanne Elrod’dan 1972 yılında ‘Adam’ adlı bir oğlu, 1974 yılında da Lorca adında bir kızı oldu. Adam Cohen 1990’ların ortasında söz yazarı – şarkıcı olarak kendi kariyerine başladı. Genel inanışın aksine en sevilen şarkılarından olan ‘Suzanne’, çocuklarının annesi Suzanne Elrod’a değil Quebec’li heykeltraş Armand Vaillancourt’un karısı Suzanne Verdal’e yazılmıştır.  1990’larda Leonard Cohen aktris Rebecca De Mornay ile nişanlanmıştır. Şimdilerde Anhani Thomas ile yaşamakta ve çalışmakta.

Şarkıların temaları

Leonard Cohen’in şarkılarında karşımıza çıkan temalar aşk, seks, din, depresyon ve müziğin kendisidir. Bazen muğlak olsa da politik mesajlar da içerir. Aşk ve seks popüler müziğin en sık rastlanan temalarıdır. Cohen’in bir romancı ve şair olarak altyapısı bu konulara alışılmadık bir duyarlılıkla yaklaşmasını sağlar. Geniş bir dinleyici kitlesine ilk ulaşan parçası olan “Suzanne” aşk şarkısı ile meditasyon arasında bir yerdedir. “Famous Blue Raincoat” karısının onu en yakın arkadaşı ile birlikte aldattığı bir adamın bakış açısına göre yazılmıştır. Mektup şeklinde olan parça bu yakın arkadaşa hitaben yazılmıştır “Sanırım seni özlüyorum / Ve seni affediyorum/ Bil ki düşmanın uyuyor / ve karısı artık özgür”. “Everybody Knows”, AIDS gerçeğinden bahseder, “Chelsea Hotel” ise  Janis Joplin ile yaşanan bir gecelik aşkı çok da duygusal olmayan bir şekilde konu alır. Lenard Cohen’in şarkıları, Yahudi kökleriyle de ilgilidir. Bu en çok “Story of Isaac”ile, melodisi ve sözleri, Rosh Hashanah’daki 11. yüzyıl komünyon şiiri ‘Unetaneh Tokef’i hatırlatan “Who by Fire”da öne çıkar. Daha muğlak Yahudi ve Hristiyan temaları ‘Various Positions’ adlı albümde kendisini hissettirir.

Hayatının büyük bir kısmında depresyon geçiren Cohen, depresyon ve intihar üzerine de birçok şarkı yazmıştır.  “Seems So Long Ago, Nancy” , “One of Us Cannot Be Wrong”; “Dress Rehearsal Rag” intiharla ilgilidir. “Please Don’t Pass Me By” ve “Tonight Will Be Fine” ise depresyon kokan şarkılardandır. Cohen’in aynı zamanda Müslüm Gürses’in bir şekilde müdahili olduğu düşünülebilir lakin bir eleştirmen albümlerinin yanında bir de jilet verilmesini önermiştir. “Hallelujah”, “Tower of Song”, “A Singer Must Die” ve “Jazz Police” ise müziği konu alan şarkılarındandır. Sosyal adalet de şarkılarında yine öne çıkan temalardandır. Özellikle son yıllarda tutucu politikalara karşı solcu bir tutum göstermiştir. ‘Democracy’ adlı şarkısında ABD’nin bir demokrasi olmadığından dem vurur.

Cohen’de sık rastlanan diğer bir tema da ‘savaş’tır. “Field Commander Cohen”de metaforik olarak kendini Küba’da Fidel Castro ile muhabbet eden bir asker olarak hayal eder. Gerçekten de 1961 yılında ABD – Küba arasında büyük gerilimler yaşanırken Che Guevara stili sakalı ve üniformasıyla Küba’da yaşıyordu. 1973’de Kudüs’e giden Cohen, İsrail Mısır savaşı sırasında askerlere moral vermek üzere cepheye gitmiştir. Söylentiye göre burada ateş hattında o zaman general olan Ariel Sharon ile de konyak içmiştir. Yaralı ve esir düşman askerlerin içinde bulundukları şartlardan hayal kırıklığına uğrayan ve savaşın nedeni ile ilgili olarak da başından beri tarafsız kalan Cohen sonunda orayı terketmiştir. Ama hemen arkasından, iki tarafın askerlerine adadığı “Lover Lover Lover,” parçasını yazmıştır.

Gerek bir Fransız direniş şarkısı olan ‘The Partisan’ı seslendirmesi gerek kendi parçası “The Old Revolution”dan anlaşılacağı gibi tüm müzik kariyeri boyunca ezilenlenlerin yanında olmuştur. Cohen politik ve sosyal konuları, karamsarlıkla, alayı ve kibarca kabullenmeyi harmanlar.

Albümler:
•    Songs of Leonard Cohen (1967)
•    Songs from a Room (1969)
•    Songs of Love and Hate (1971)
•    Live Songs (1973)
•    New Skin for the Old Ceremony (1974)
•    Death of a Ladies’ Man (1977)
•    Recent Songs (1979)
•    Various Positions (1984)
•    I’m Your Man (1988)
•    The Future (1992)
•    Cohen Live: Leonard Cohen in Concert (1994)
•    Field Commander Cohen: Tour of 1979 (2001)
•    Ten New Songs (2001)
•    Dear Heather (2004)
•    Blue Alert (2006) (şarkı sözü yazarı- prodüktör)
Derleme albümler
•    The Best of Leonard Cohen (1975)
•    More Best of Leonard Cohen (1997) (Yeni iki parçayla)
•    The Essential Leonard Cohen (2002), double CD
Kitaplar:
Let Us Compare Mythologies (şiir) 1956
The Spice-Box of Earth (şiir) 1961
The Favourite Game (roman) 1963
•    Flowers for Hitler (şiir) 1964
•    Beautiful Losers (roman) 1966
•    Parasites of Heaven (şiir) 1966
•    Selected Poems 1956–1968 (şiir) 1968
•    The Energy of Slaves (şiir) 1972
•    Death of a Lady’s Man (şiir ve düzyazı) 1978
•    Book of Mercy (düzyazı, şiir, mezmur) 1984
•    Stranger Music (Seçilmiş şiirler ve şarkılar) 1993
•    Book of Longing (Şiir, düzyazı, çizimler) 2006

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Leonard Cohen hakkındaki bu yazı, Tetra İletişim tarafından, Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) için üretilen “Mesam Vizyon” dergisinin 3. sayısında (Aralık – Ocak 2007) yer aldı. Esra Okutan tarafından derlenen yazının görselleri internetten edinildi. Sayfa tasarımı ve uygulaması Didem İncesağır tarafından yapıldı.