Cumhuriyet döneminin ünlü bestekarı Ahmet Adnan Saygun’un 100. doğum yılını kutluyoruz…

Ünlü bestekar Ahmet Adnan Saygun’un 100. doğum yılı İstanbul Müzik Festivali kapsamında kutlandı. 9 Haziran’da Aya İrini Müzesi’nde gerçekleşen konserde Rengim Gökmen yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, ülkemizin en önemli piyanistlerinden Gülsin Onay’a ve başarılı kemancımız Özcan Ulucan’a eşlik etti. Ahmet Adnan Saygun’un ritm ve melodi bakımından Türk halk ve sanat müziklerinin etkilerini taşıyan yapıtlarının seslendirildiği konserde bestecinin Gülsin Onay’a ithaf ettiği 2. Piyano Konçertosu da çalındı.

Hayatı ve eserleri
7 Eylül 1907′de İzmir’de doğan Adnan Saygun, İzmir İttihat ve Terakki İdadisi’ndeyken, okulun müzik öğretmeni İsmail Zühtü Bey’in kurduğu dört sesli koroya katıldı. Onun önerisiyle Rossati adında bir öğretmenden piyano dersi aldı. Sonra Macar Tevfik Bey’in öğrencisi oldu. Okulu bitirince, üniversiteye girmeyerek kendini tümüyle müziğe verdi. 1923 sonlarında, o yıl İzmir’e yerleşen Hüseyin Saadettin (Arel) Bey’den iki ay kadar armoni dersi aldı. Daha sonra kendi kendine armoni bilgisini ilerletti ve kontrpuan çalıştı. 1926′da Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde verdiği bir sınavdan sonra İzmir Lisesi’nde müzik öğretmenliği yaptı. 1928′de açılan sınavı kazanarak müzik öğrenimi görmek üzere, devlet bursuyla Paris’e gönderildi. Ünlü müzik okulu Schola Cantorum’da Vincent d’Indy, Eugene Borrel, Bouberbielle, Amedee Gastoue gibi öğretmenlerin derslerini izledi. 1931′de Türkiye’ye dönünce Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde kontrpuan öğretmenliğine atandı. 1934′te kısa bir süre ‘Riyaset-i Cumhur Orkestrası’nı (Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası) yönetti. 1936′da İstanbul Belediye Konservatuarı’na (İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuarı) öğretmen atandı.

Aynı yıl Türkiye’ye gelen Macar besteci Bela Bartok’nun Anadolu gezisine katıldı. Bela Bartók ile Adana’nın Osmaniye ilçesinde incelemeler yapan Saygun, birçok halk ezgisini notaya aktarmıştır. Aynı zamanda İstanbul Belediye Konservatuvarı’nın arşivindeki çalışmalarıyla Karadeniz oyun havalarını da notaya aktarmıştır.1939′da Cumhuriyet Halk Partisi’nin müzik danışmanlığına ve Halkevlerinin müzik müfettişliğine getirildi. 1940′ta birkaç arkadaşıyla birlikte “Ses ve Tel Birliği” adlı bir dernek kurdu. Bu dernek Batı müziğini çeşitli dönemlerine ait kor yapıtlarının seslendirildiği birçok konser düzenledi, müzik konusunda kitaplar ve broşürler yayımladı.

1946′da Ankara Devlet Konservatuarı’nda öğretmenliğe dönen Saygun, bir süre sonra kompozisyon bölümünün başına getirildi ve 1972’ye kadar bu kurumda kaldı. 1960-1965 yıllarını kapsayan dönemde Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu üyeliğinde bulundu. 1972-78 arasında TRT Yönetim Kurul üyeliği yaptı. 1973′te İstanbul Devlet Konservatuarı’nda (Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı) etnomüzikoloji ve kompozisyon dersleri verdi. Uluslararası Halk Müziği Konseyi’nde yönetim kurulu üyeliği yaptı, 1971′de kendisine “devlet sanatçısı”, 1985′te “sanatçı profesör” unvanları ve 1981′de de “Atatürk Sanat Armağanı” verildi. Ahmet Adnan Saygun 6 Ocak 1991′de vefat etti. Türk Beşleri arasında yer alan Adnan Saygun, ritm ve melodi bakımından Türk halk ve sanat müziklerinin etkilerini taşıyan yapıtlarında, zaman zaman izlenimci, zaman zaman da romantik estetiğe bağlı kaldı. Çok sayı da beste yaptı. “Özsoy” (Feridun, 1934) adlı tek perdelik operası, Cumhuriyet döneminin ilk operasıdır. “Taşbebek” (1934), “Kerem” (1947-52), “Köroğlu” (1973) ve “Gılgamış” (1962-83) öbür operalarıdır. “Yunus Emre” (1946) adlı bir oratoryo, “Bir Orman Masalı” (1939-43) adlı bir bale müziği bestelemiştir.

Saygun’un ülke sınırları dışında adını duyurmasını sağlayan ilk olay, 1947′de Paris’in Pleyel salonunda Lamoureux orkestrası tarafından Yunus Emre Oratoryosu’nun seslendirilmesidir. Aynı yıl International Folk Music Council’a yönetim kurulu üyesi seçilmiştir. 1949′da Fransa Milli Eğitim Bakanlığı’nın Palmes Academique nişanını; 1955′te Federal Almanya’nın Frederich Schiller madalyasını; 1958′de İtalya’nın Stella Della Soliderieta nişanının birinciliğini ve aynı
yıl İngiltere’nin Harriet Cohen Uluslar arası Müzik Ödülü’nün Jean Sibelius kompozisyon madalyasını almıştır. Macar besteci Bela Bartók ile yaptığı çalışmalar dolayısıyla Macaristan Hükümeti tarafından 1981′de Budapeşte’de Bartók Armağanı’na değer bulunmuştur. 1986′da Bartók’u Anma Komitesi tarafından düzenlenen Pro Cultura Hungarica ödülünü almıştır.

Ahmet Adnan Saygun’un doğumunun 100. yılı dolayısıyla hazırlanan alınan bu yazı, Tetra İletişim tarafından, Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) için üretilen “Mesam Vizyon” dergisinin 5. sayısında (Temmuz – Ağustos 2007) yer aldı.